Vrij Nederland July 24, 2004
CIA culpa; Inlichtingendiensten
By VUIJST, F.
Twee zware Amerikaanse onderzoekscommissies komen beide tot dezelfde conclusie: de inlichtingendiensten, de CIA voorop, hebben jammerlijk gefaald. Hun werkwijze was aE-onacceptabelaETM. Maar ja, het Witte Huis wilde een oorlog tegen Irak en kreeg die oorlog. Dankzij de CIA aE" die nu zwaar onder vuur ligt.
CIA-directeur George Tenet was nog niet opgestapt of zijn opvolger John McLaughlin verscheen pontificaal in beeld bij de tv-nieuwsprogrammaaETMs. Opmerkelijk, want een CIA-directeur treedt slechts bij hoge uitzondering voor het voetlicht. Een crisissituatie vereist echter een pr-campagne en dus vecht John McLaughlin publiekelijk voor de overleving van de legendarische inlichtingendienst. In twee lijvige rapporten is de CIA onder vuur genomen. Op 9 juli veegde een senaatsrapport de vloer aan met de aE-misleidendeaETM, aE-overdrevenaETM en aE-onjuisteaETM voorstelling die de CIA van Saddams massavernietigingswapens had gegeven. Op 22 juli verschijnt het eindverslag van de nationale commissie-11 september, maar de inhoud ervan is al uitgelekt. Dit rapport laat zien hoe en waarom de CIA verzuimde om het gevaar van een terroristische aanval op Amerikaans grondgebied te signaleren.
Onacceptabel, luidde de conclusie van beide rapporten. Het gehele inlichtingenapparaat moet worden hervormd. Er moet een nieuw ministerie komen waar de vijftien inlichtingendiensten onder vallen. Dat betekent minder macht voor de CIA. Volgens John McLaughlin is dat geen verbetering, maar betekent dat alleen nAŹ3g een bureaucratische laag. Daar heeft hij wel enigszins gelijk in. Toch is een nieuw ministerie politiek haalbaar, al zal het Congres eraan te pas moeten komen en zullen de CIA en het Pentagon zich er hevig tegen verzetten. Maar er moet iets gebeuren. Amerika geeft naar schatting jaarlijks veertig miljard dollar uit aan de inlichtingendiensten (de begrotingen zijn staatsgeheim). Dan verwacht je niet dat de CIA en zijn zusterorganisaties een terroristische aanslag niet konden voorkomen. En evenmin dat ze het land een oorlog lieten beginnen op grond van sterk gechargeerde en onjuiste informatie.
Het is de vraag of een nieuwe minister een mentaliteitsverandering teweeg kan brengen. Toch is juist daar behoefte aan. Het senaatsrapport beschuldigt de CIA van aE-groepsdenken.aETM De CIA veronderstelde dat Saddam massavernietigingswapens had. Informatie die dit bevestigde, werd zwaar aangezet, informatie die dit tegensprak van tafel geveegd.
En hoe gevoelig was de CIA voor politieke pressie? vroeg het senaatsrapport zich af. Het Witte Huis en de neoconservatieven hadden het beeld van paddestoelwolken boven Amerika breed uitgemeten. Het onderzoek naar bemoeienis van de politiek met de CIA moet nog plaatsvinden.
Oud-CIA-analist Ray McGovern vraagt zich af of de CIA nog wel te redden is. aE-De CIA heeft zich niet alleen schuldig gemaakt aan overdrijving en verdraaiing, de corruptie gaat veel dieper. De CIA heeft gelogen,aETM zegt McGovern. aE-You will know the truth, and the truth will set you freeaETM staat gebeiteld in marmer bij de ingang van het hoofdgebouw van de CIA. aE-Er zijn blijkbaar CIA-medewerkers die niet langer in de waarheid geloven,aETM zegt een diep teleurgestelde McGovern.
Ray McGovern heeft zevenentwintig jaar bij de CIA gewerkt, tot 1992. Hij heeft zeven presidenten en negen CIA-directeuren gediend. Na zijn pensionering wijdde hij zich aan de hulpverlening aan armen in de achterstandsbuurten van Washington. Tot hij zich in januari 2003 opnieuw ging bemoeien met zijn oude werkgever. Samen met andere gepensioneerde analisten aE" van de CIA, de FBI, en de inlichtingendiensten van Defensie aE" richtte hij de Veteran Intelligence Professionals for Sanity (VIPS) op. VIPS is een opmerkelijke groep, oud-werknemers van inlichtingendiensten timmeren meestal niet aan de weg. VIPS is niet partijgebonden en heeft geen uitgesproken politieke ideologie. De groep wil de inlichtingendiensten redden voordat ze in elkaar zijn gestort. In artikelen en open brieven aan het Witte Huis schreef VIPS over het belang van een onafhankelijk inlichtingenapparaat dat, vrij van politieke bemoeienis, zoekt naar de waarheid. McGovern noemt dat essentieel voor het goed functioneren van een democratie. aE-Als de bevindingen van de analisten worden verdraaid, dan is dat funest, omdat de president nergens anders een antwoord kan krijgen op zijn vragen.aETM Het senaatsrapport met zijn lange lijst voorbeelden van opgeklopte, niet op feiten berustende analyses, kwam hard aan. aE-Het bevestigde wat we al wisten,aETM vertelt McGovern, aE-maar het was pijnlijk om dat te lezen.aETM
In het weekend van 10 juli namen de bestuursleden van VIPS elk een sectie van het 511 paginaaETMs tellende rapport voor hun rekening. Via e-mail en telefoon wisselden ze reacties uit. aE-Het is een goed, nauwkeurig rapport,aETM zegt McGovern. aE-Ik heb in mijn vele jaren bij de CIA heel wat congresrapporten over de inlichtingendiensten gelezen, en dit was een van de beste.aETM Wat McGovern het meest schokte, waren de paginaaETMs over de anonieme CIA-medewerker die verantwoordelijk was voor de analyse van de hoogwaardige aluminiumbuizen die Irak probeerde te kopen. Die buizen werden keer op keer door president Bush, Condoleeza Rice en Colin Powell opgevoerd als hA(c)t bewijs dat Saddam zijn atoomprogramma wilde hervatten. Maar waren die buizen wel geschikt voor een gascentrifugeproject, en dus geschikt om er verrijkt uranium mee te produceren voor een kernwapen? Daarover waren de meningen binnen de inlichtingendiensten verdeeld. Analisten van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Energie, als ook de Internationale Organisatie voor Atoomenergie (IAEA), toonden aan dat de buizen veel geschikter waren voor artillerieraketten. De CIA legde deze bevindingen naast zich neer. Toen verscheen aE-Joe CentrifugeaETM op het toneel. Ray McGovern: aE-Dat is onze naam voor de CIA-wapenanalist, nadat de Washington Post hem de voornaam Joe had gegeven. Hij wilde bewijzen dat de aluminiumbuizen wel degelijk in een gascentrifuge gebruikt konden worden. Dat wisten we. Dat Joe Centrifuge er glashard over zou liegen, wisten we niet.aETM
In een centrifuge moeten de buizen op hoge snelheid draaien. Joe Centrifuge trok twee consultants aan om te bewijzen dat ze dat konden. In vijf testen draaide de buis A(c)A(c)n keer op de vereiste snelheid, zo stond er in het CIA-rapport. In werkelijkheid lukte het pas bij de eenendertigste test.
De Washington Post, die net als Ray McGovern was gestuit op deze leugen, ontdekte dat Joe de consultants opdracht had gegeven om de testen voor hun werkgever, een laboratorium van het ministerie van Energie, verborgen te houden. Pas veel later, na de aanval op Irak, kregen analisten van dit departement (in Amerika de experts op het gebied van atoomprogrammaaETMs) de testen van Joe Centrifuge onder ogen. Hun conclusie: de buizen waren niet sterk genoeg voor een centrifuge.
aE-Vroeger,aETM zegt McGovern, aE-zou Joe Centrifuge direct zijn ontslagen. Nu heeft hij, vrees ik, vast promotie gekregen. Zijn leugens zijn geen leugens om bestwil, ze hebben consequenties. Meer dan duizend gesneuvelde soldaten, tienduizenden dode Iraakse burgers. Allemaal omdat de CIA het Congres en het Amerikaanse volk heeft wijsgemaakt dat er een Iraakse paddestoelwolk te verwachten was. Sorry, dat ik zo boos klink, maar ik ben boos.aETM
Groepsdenken, leugens. Zijn er nog meer aanwijzingen voor de verloedering van de CIA? John Pike denkt van wel. Volgens hem is de CIA wellicht het slachtoffer geworden van een briljante desinformatiecampagne. Pike volgde jarenlang voor de onafhankelijke Federation of American Scientists het werk van de inlichtingendiensten en doet dit nu voor zijn eigen denktank GlobalSecurity.org. Als ik hem een week na de publicatie van het senaatsrapport spreek, is hij nog aan het lezen. Een voorlopige conclusie wil hij wel geven. Het betreft het HUMINT (human intelligence)-onderdeel van het rapport. Daaruit wordt duidelijk dat de CIA informatie van verschillende Iraakse overlopers heeft gebruikt als bron voor de beweringen dat Saddam beschikte over chemische wapens, Unmanned Aerial Vehicles (UAV) en mobiele laboratoria voor biologische wapens. Vooral in Colin Powells presentatie voor de Verenigde Naties in februari 2003 speelden de Iraakse overlopers een prominente rol. Een van hen had zelfs een codenaam: Curveball (een term die in baseball wordt gebruikt voor met veel effect geworpen ballen). Heel toepasselijk: Curveball wist de CIA op het verkeerde been te zetten. Hij was, zo concludeert het senaatsrapport, volstrekt onbetrouwbaar.
Over andere overlopers geeft het rapport meer informatie. Ze hebben allen direct of indirect een relatie met de Iraakse oppositiebeweging van Ahmad Chalabi: het Iraqi National Congress. aE-Chalabi is lang de favoriete oppositieleider van de Amerikaanse regering geweest, maar wordt inmiddels verdacht van banden met de Iraanse inlichtingendienst,aETM vertelt John Pike. aE-De FBI heeft een officieel onderzoek ingesteld. Gezien het gebruik van de Iraakse overlopers door de CIA, kun je je afvragen of we niet volkomen voor de gek zijn gehouden. Niet door A(c)A(c)n overloper, maar door verschillende. Dat wijst op een bewuste desinformatiecampagne. De CIA heeft daar in de jaren van de koude oorlog veel ervaring mee opgedaan. Waarom heeft de dienst zich niet afgevraagd of al die overlopers wellicht opzettelijk met verkeerde informatie kwamen?aETM Pike schetst een spannend spionagecomplot. Met Chalabi als de Iraanse agent die Amerika zo ver kreeg om Irak, Irans aartsvijand, binnen te vallen. aE-Bizar? Misschien. Ik noem het een hypothese.aETM
EA(c)n Amerikaan, de enige Amerikaanse inlichtingenofficier die Curveball ooit heeft ontmoet, had zijn bedenkingen. Toen hij Curveball ondervroeg, had de Irakees een kater. De Amerikaan twijfelde direct aan diens betrouwbaarheid. Toen hij hoorde dat Powell gebruik zou maken van Curveballs beweringen, waarschuwde hij zijn baas, een onderdirecteur van de CIA. Het antwoord was kort en krachtig: aE-LetaETMs keep in mind the fact that this waraETMs going to happen regardless of what Curveball said or didnaETMt say, and the powers that be probably arenaETMt terribly interested in whether Curveball knows what heaETMs talking about.aETM
Cynisch maar accuraat. Het deed er waarschijnlijk weinig toe of de inlichtingen overdreven waren, of niet op feiten berustten, het Witte Huis wilde een oorlog en het kreeg een oorlog. De inlichtingendiensten zijn er door beschadigd en dat heeft gevolgen voor ons allemaal. Ongetwijfeld is de CIA verbeterd sinds 11 september, zoals McLaughlin zegt. VAŹ3AŹ3r 11 september had de CIA geen spionnen die Al Queda hadden geA-nfiltreerd. Voor de oorlog waren er geen CIA-spionnen werkzaam in Irak. aE-Het was te moeilijk,aETM verdedigde de CIA zich tegenover de senaatscommissie. Maar dat mag in de strijd tegen het terrorisme geen excuus meer zijn.?
© Copyright 2004, Weekbladpers Tijdschriften
